Jesienne poszukiwania szkodników pierwotnych sosny w 2015 roku na terenie RDLP Katowice

1. Jesienne próbne poszukiwania szkodników pierwotnych sosny w 2015 r. w drzewostanach RDLP Katowice ujawniły stany zagrożenia i stany ostrzegawcze od 4. gatunków owadów objętych monitorowaniem: osnui gwiaździstej, poprocha cetyniaka, strzygoni choinówki, boreczników sosnowych (borecznika kapryśnego).
2. Stany zagrożenia i stany ostrzegawcze ujawniono łącznie w 226. drzewostanach zlokalizowanych na terenie 11. Nadleśnictw i 28. Leśnictw, przy czym stany zagrożenia stwierdzono w 168. drzewostanach, stany ostrzegawcze w 58. drzewostanach.

3. Łączna powierzchnia drzewostanów zagrożonych (+,++,+++) przez szkodniki pierwotne sosny, określona na podstawie wyników jesiennych poszukiwań owadów w 2015 roku wynosi 1207 ha. W stosunku do roku ubiegłego (2010 ha) nastąpiło znaczące pomniejszenie powierzchni zagrożonej. Stany ostrzegawcze stwierdzono w drzewostanach na sumarycznej powierzchni 478 ha, tj. także mniej jak w roku poprzednim (603 ha).

4. Obszar nasilonego występowania osnui gwiaździstej obejmujący drzewostany w stanach zagrożenia, które to ujawniono w 7. nadleśnictwach, określono na 1 118 ha (w ub.r.  1 906 ha). Stany ostrzegawcze zarejestrowano na powierzchni 282 ha.
5. Obszar nasilonego występowania poprocha cetyniaka w stanach zagrożenia zdiagnozowano na 86 ha drzewostanów (w ub.r.  74 ha) na terenie 1. nadleśnictwa. Stany ostrzegawcze stwierdzono na powierzchni 163 ha.
6. Obszar nasilonego występowania strzygoni choinówki w stanach zagrożenia zdiagnozowano na 3 ha (w ub.r.  0 ha) na terenie 1. nadleśnictwa. Stany ostrzegawcze stwierdzono na powierzchni 10 ha.
7. Obszar występowania boreczników sosnowych (borecznika kapryśnego) w stanach ostrzegawczych stwierdzono w 1. nadleśnictwie na powierzchni 23 ha.
8. Maksymalna liczebność larw, poczwarek i oprzędów, jaką stwierdzono w pojedynczej próbie GER-10 w drzewostanach zagrożonych wynosi:

• u osnui gwiaździstej 449 szt. (Nadleśnictwo Lubliniec; Leśnictwo Lubliniec);
• u poprocha cetyniaka 30 szt. (Nadleśnictwo Olesno, Leśnictwo Leśna);
• u strzygonii choinówki 2 szt. (Nadleśnictwo Koszęcin, Leśnictwo Piłka);
• u boreczników sosnowych 4 szt. (Nadleśnictwo Zawadzkie, Leśnictwo Mosty).

9. Udział larw z oczkiem imaginalnym wśród diapauzujących larw osnui gwiaździstej, określany dla poziomu leśnictwa, jest zróżnicowany i w całym obszarze nasilonego występowania gatunku kształtuje się w przedziale 24-76% (zał. 4). Spasożytowanie diapauzujących larw osnuj pozostaje śladowe.
10. Gradacyjne gniazdo borecznika kapryśnego w Nadleśnictwie Zawadzkie, aktywne od 2009 r. o postępującym słabnącym nasileniu do roku 2015, objęte zabiegami ograniczającymi w latach 2009-2010, a od roku 2011 pozostawiane już bez zabiegu, uległo samoistnemu wygaszeniu na skutek oddziaływania czynników oporu środowiska.
11. Jesienne próbne poszukiwania owadów w RDLP Katowice w 2015 roku wykonano w 28. Nadleśnictwach. Ogółem założono 2473. powierzchni próbnych (w ub.r. 2 656), z czego 2388. wykonano w Lasach Państwowych, 85. w lasach innej własności.
12. Obecność owadów stwierdzono w 1888. próbach (→ 76% wszystkich założonych prób).
13. W 8. nadleśnictwach, w wyniku stwierdzonych w trakcie poszukiwań w obrębie stałych partii kontrolnych przekroczeń liczb ostrzegawczych, zakładano powierzchnie dodatkowe. Powierzchni tych wykonano łącznie 352 (w ub.r. 504).

Charakterystyka zakresu wykonawstwa jesiennych poszukiwań szkodników pierwotnych sosny na terenie RDLP Katowice w 2015 roku

14. W świetle uzyskanych wyników jesiennych poszukiwań szkodników pierwotnych sosny, rok 2015, w zakresie występowania foliofagów sosny na obszarze RDLP w Katowicach, charakteryzować się będzie:

• trwającą nadal aktywnością gradacyjną osnui gwiaździstej - jednakże na mniejszym wyraźnie obszarze od ubiegłorocznego areału nasilonego występowania gatunku (→ diagram), głównie w drzewostanach Nadleśnictw: Lubliniec, Zawadzkie, Brynek oraz Kobiór;
• niewielkimi ogniskami wzmożonego występowania poprocha cetyniaka (→ także w stopniach zagrożenia (++) w kilku drzewostanach na terenie Nadleśnictwa Olesno;
• nieznaczącym stopniem i zakresem zagrożenia od strzygoni choinówki na terenie 2. nadleśnictw oraz boreczników sosnowych     w 1. nadleśnictwie.

15. Ogółem powierzchnia drzewostanów sosnowych RDLP w Katowicach, dla których w wyniku wykonanych w 2015 roku czynności monitoringowych szkodników pierwotnych (→ tj. kontroli lotu brudnicy mniszki oraz jesiennych próbnych poszukiwania postaci owadów zimujących w ściole) prognozuje się występowanie w roku 2016 stanów zagrożeń wynosi 1207 ha (→ 0 ha brudnica mniszka + 1 206 ha pozostałe foliofagi).
16. Powierzchnia ta, tj. powierzchnia drzewostanów sosnowych o prognozowanych na 2016 r. stanach zagrożeń od foliofagów stanowi ~ 0,4% całego areału drzewostanów RDLP Katowice objętego monitorowaniem (→ drzewostany sosnowe i z przewagą sosny II-VII kl. wieku; → ok. 320 tys. ha).
17. W konsekwencji ujawnionych zagrożeń w roku 2016 wskazanym będzie zaprojektowanie chemicznych zabiegów ograniczających w odniesieniu do osnui gwiaździstej na terenie 3. Nadleśnictw: Lubliniec, Zawadzkie i Brynek.

W Nadleśnictwie Kobiór, pomimo stwierdzonych tam w 6. drzewostanach stanów silnych zagrożeń, zabiegu nie projektuje się, gdyż drzewostany te zlokalizowane są w granicach rezerwatu przyrody.

Na tym etapie diagnozy zagrożenia można zakładać, że wielkość areału drzewostanów sosnowych do wykonywania zabiegów ograniczających p. foliofagom w RDLP Katowice w 2016 roku będzie kształtować się na poziomie ok. 270 ha i projekt tych zabiegów dotyczy wyłącznie osnui gwiaździstej.

18. W oparciu o zapisy § 8 Instrukcji Ochrony Lasu w okresie wiosennym przewiduje się wykonywanie uzupełniających kontroli występowania owadów, uszczegóławiających obraz zagrożenia, w odniesieniu do 2. gatunków foliofagów: osnui gwiaździstej           i poprocha cetyniaka. Czynności planowane w tym zakresie to:

• zakładanie dodatkowych powierzchni podokapowych (poproch);
• obserwacja nasilenia rójki przy użyciu pułapek kołnierzowych (osnuja);
• kontrolne zbiory jaj oraz larw/gąsienic w koronach ściętych drzew próbnych (osnuja, poproch).

19. Dla monitorowania wiosennego przebiegu rozwoju owadów, m. in. celem wskazania terminu rozpoczęcia wykonywania zabiegów ograniczających p. osnui gwiaździstej, przewiduje się funkcjonowanie 2. Punktów Obserwacyjnych:

• dot. obserwacji rozwoju osnui gwiaździstej → w Nadleśnictwach Lubliniec,
• dot. obserwacji rozwoju poprocha cetyniaka → w Nadleśnictwie Olesno.

Zestawienie ogólne wielkości powierzchni drzewostanów zagrożonych i w stanie ostrzegawczym, ustalonych na podstawie jesiennych poszukiwań szkodników pierwotnych sosny w roku 2015 (wraz z porównawczym zestawieniem wyników za okres ostatnich 5. lat) na terenie RDLP Katowice